Święta Barbara jest patronką dobrej śmierci, dlatego jej pomocy wzywali szczególnie ci, którzy byli zagrożeni nagłą, a niespodziewaną śmiercią – górnicy. Wspomnienie św. Barbary z czasem stało się dla górników najważniejszym świętem – okazją do oddania tej świętej szczególnej czci oraz do wyrażenia szacunku i uznania dla trudu ludzi pracujących pod ziemią. Zwyczaj ten kultywują miedziowi górnicy – wszak historia Zagłębia Miedziowego i Polskiej Miedzi jest bogata w górnicze tradycje, a ich ukoronowaniem jest właśnie obchodzona rokrocznie Barbórka. W tym roku pierwsze wydarzenia związane ze świętem górników rozpoczęły się już 1 grudnia ceremonią wręczenia odznaczeń państwowych, szpad górniczych i wyróżnień, a zakończyły 4 grudnia Mszą św. w intencji górników i ich rodzin.

Pochód Lisa Majora

Wiele z górniczych tradycji związanych z Barbórką ma charakter ceremonialny i biesiadny – czego przykładem jest Pochód Lisa Majora wraz z ceremonią skoku przez skórę. Zwyczaj ten narodził się przed wiekami w Styrii, okręgu w Austrii z bogatymi tradycjami górniczymi, i jest uroczystą inicjacją do górniczego stanu. Młodzi adepci, zwani lisami, w barwnym pochodzie, któremu przewodzi Lis Major, są doprowadzani przed oblicze starych górników – tzw. starych strzech – i przyjmowani do górniczej rodziny przez obrzęd skoku przez skórę. Dlaczego akurat skóra? W czasach, gdy narodził się ten obyczaj, górnik wkładał skórzany fartuch, popularnie zwany łatą. Ten element górniczego stroju nie tylko zapewniał mu ochronę, ale też był wszechstronnym i praktycznym atrybutem w czasie pracy pod ziemią – gdy zaistniała potrzeba pracy w pozycji klęczącej, podkładano łatę pod kolana, okrywano się nią, gdy ze stropu lała się woda, a przy posiłkach używano jej jako prowizorycznego posłania, na którym można usiąść. Nic więc dziwnego, że to łata stała się najbardziej charakterystycznym z górniczych atrybutów. Ten uroczysty pochód poprzedza Akademia górnicza – ceremonia wręczenia odznaczeń, szpad górniczych i wyróżnień wraz z kordzikami górniczymi – za wybitne osiągnięcia i długoletnią pracę w górniczych oddziałach KGHM.

Pobudki górnicze

Kolejna tradycja narodziła się na Górnym Śląsku i z powodzeniem została zaadaptowana do obchodów barbórkowych w Zagłębiu Miedziowym. To pobudki górnicze. Każdego roku o świcie w dniu wspomnienia św. Barbary orkiestry górnicze wyruszają w dźwięczny i barwny pochód ulicami miast Zagłębia Miedziowego. W ten sposób symbolicznie budzą przełożonych kopalń do tradycyjnego skoku, czyli do momentu, aż ci wyjdą i zgodnie z zasadami podziękują orkiestrze, częstując, „czym chata bogata”. Zwyczajowy poczęstunek składa się z rozmaitych słodkości, a wieńczy go symboliczny toast.

Ukoronowanie górniczego trudu

Zwieńczeniem biesiadnej części barbórkowych uroczystości jest tradycyjna karczma piwna, będąca swoistym ukoronowaniem i podsumowaniem całorocznego trudu pracy pod ziemią. Co warte odnotowania, w KGHM podczas karczm piwnych świętują nie tylko górnicy – biorą w nich udział również przeróbkarze w okresie barbórkowym, a także hutnicy w dzień św. Floriana. Żadna z biesiad nie może się obejść bez śpiewania górniczych piosenek i opowiadania dowcipów. Dawniej przebieg górniczych karczm piwnych odbywał się zgodnie ze ściśle ustalonym rytuałem. Ich uczestnicy zasiadali przy dwóch długich stołach, dzieląc się na stare i młode strzechy. Stoły te rywalizowały ze sobą, zbierając punkty. Każdy z górników obowiązkowo musiał się stawić w mundurze, a na nieprzestrzegających tego wymogu czekała kara – zakucie w dyby lub wypicie piwa z solą. Obecnie górnicza karczma piwna to wielka uroczystość – ze scenografią, gadżetami i różnymi konkursami.