Prezydent w swoim okolicznościowym przemówieniu z okazji 226. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja oprócz wątków historycznych wyraził nadzieję na poważną debatę na temat nowej ustawy zasadniczej. Czy obecna konstytucja obowiązująca od 20 lat funkcjonuje dobrze, czy Polacy są zadowoleni z tego modelu ustrojowego? Według Prezydenta nadszedł czas na ważną debatę w 20-lecie konstytucji z 1997 roku i na rok przed 100. rocznicą odzyskania niepodległości.

Ta debata i zapowiedź referendum jest najważniejszą z dotychczasowych inicjatyw Prezydenta Andrzeja Dudy. Jeśli ten plan się powiedzie, to nowa konstytucja może być jednym z kluczowych posunięć naprawiających ustrój naszego państwa. A przecież o tym, że konstytucja z 1997 roku była pisana na polityczne zamówienie i nie trzeba nikogo przekonywać, że jest dalece niedoskonała.

Polska konstytucja została napisana pod konkretną sytuację polityczną tworzącej się dopiero demokracji. Stworzył ją w pierwszej połowie lat 90. ubiegłego wieku ówczesny lider SLD Aleksander Kwaśniewski, aby osłabić przeciwnika politycznego – prezydenta Lecha Wałęsę. Obowiązująca tuż po transformacji tzw. mała konstytucja dawała bowiem prezydentowi dużo większe wpływy, w tym prawo wskazywania szefów resortów siłowych oraz MSZ.

Gdy Kwaśniewski wygrał wybory prezydenckie, sam wpadł w pułapkę, którą przygotował dla Wałęsy. Został bowiem najwyższym przedstawicielem RP z mocno ograniczonymi kompetencjami. Niestety, do dziś system władzy opiera się na konstytucji obliczonej na osłabienie prezydenta przez obóz postkomunistyczny. Jej efektem są częste spory kompetencyjne, których jesteśmy świadkami.

Konstytucja z 1997 r. mocno ograniczyła kompetencje głowy państwa. Z jednej strony prezydent jest najważniejszą postacią życia politycznego w Polsce, z drugiej – jest skazany na dobrą lub złą wolę Rady Ministrów. Ten spór widoczny jest nawet obecnie, gdy prezydent i rząd wywodzą się z jednego obozu politycznego. Ale przecież w ciągu 20 lat obowiązywania obecnej konstytucji obserwowaliśmy sytuacje, które można określić tylko jako ustrojową patologię. Wystarczy przypomnieć czasy, gdy Platforma Obywatelska po przegranych wyborach prezydenckich w 2005 r. rozpoczęła bezpardonową walkę z Pałacem Prezydenckim. Jej siła przybrała szczególnie na skali w latach 2007-2010.

Przed Andrzejem Dudą stoi więc wielkie zadanie, aby wspólnie z Polakami na nowo określić pozycję prezydenta, rządu, sejmu i senatu. Najwyższa pora, by rozpocząć ustrojową debatę, aby w przyszłym roku z okazji 100-lecia niepodległości Polacy mogli świadomie wziąć udział w referendum.

Powinni przekazać w ręce prezydenta więcej władzy lub zrezygnować z bezpośrednich wyborów głowy państwa i zdecydować się na system kanclerski. Historia Polski pokazuje jednak, że rozproszona władza nad Wisłą się nie sprawdza. Mam wrażenie, że ustrój prezydencki czerpiący z ustroju USA lub choćby Francji byłby dla Rzeczypospolitej o wiele lepszy.